Het kabinet stelde in maart €200 miljoen beschikbaar voor de opschaling van energiefixteams waarmee kwetsbare huishoudens in huur- en koopwoningen ondersteund kunnen worden. Hiervan is €35 miljoen specifiek gereserveerd voor 20 stedelijke focusgebieden. Vandaag spraken ministers en burgemeesters van deze focusgebieden af om een deel hiervan in te zetten om ‘energiefixers’ op te leiden in de wijken zelf. Hiermee wordt niet alleen gewerkt aan de verduurzaming van woningen, maar kunnen ook werkzoekenden in de wijk de arbeidsmarkt op geholpen worden.
Het langverwachte Tijdelijk Noodfonds Energie is vandaag van start gegaan. Het Noodfonds betaalt voor huishoudens die in aanmerking komen voor steun, een deel van de energierekening van oktober 2022 tot en met maart 2023.
Doelgroep
Bruto inkomen tot 200% sociaal minimum (incl. vakantiegeld);
Huishouden heeft zelf een contract voor gas, stroom en/of stadswarmte;
De rekening is hoger dan 10% tot 13% van het inkomen.
Vergoeding
Het Noodfonds betaalt het deel van de energierekening dat meer is dan 10% tot 13% van het inkomen:
Inkomen (% van sociaal minimum)
Noodfonds betaalt deel van de energierekening
tot 160%
boven 10% van het bruto-inkomen
160 – 200%
boven 13% van het bruto-inkomen
Aanvragen
Rechthebbenden vragen de tegemoetkoming aan met een app via geldfit.nl/energie. Na DigID-inlog worden o.a. inkomensgegevens opgehaald bij de Belastingdienst en uitkeringsinstanties. Kloppen deze gegevens niet, dan kun je de gegevens niet corrigeren, maar wel bezwaar maken. Huishoudens geven zelf de termijnbedragen van hun energierekening door. De aanvraag wordt volledig geautomatiseerd afgehandeld. Het Noodfonds maakt het bedrag over naar de energiemaatschappij, die vervolgens zorgt dat het bij de aanvrager terechtkomt.
Door het verschil in energierekeningen vanwege het prijsplafond per 1 januari 2023, moeten inwoners twee aanvragen indienen: een aanvraag over laatste kwartaal 2022 en eerste kwartaal 2023.
Gemeenten
Gemeenten hebben geen rol in de uitvoering. Wel relevant om te weten: aanvragers krijgen een schriftelijke afwijzing. Hier kun je naar vragen als er bijvoorbeeld een gemeentelijke energieregeling wordt aangevraagd. SZW heeft eerder aangegeven dat gemeenten het Noodfonds – ondanks dat het een privaat fonds is – kunnen aanmerken als voorliggende voorziening voor bijzondere bijstand en gemeentelijke energieregelingen (maar niet voor de energietoeslag).
Initiatief
Het is een initiatief van energieleveranciers, de NSR en SchuldenlabNL. Het Rijk ondersteunt met een subsidie van maximaal €50 miljoen.
Beluister hier de uitzending van Pointer op Radio 1 van afgelopen zondag over o.a. het ‘duivelse dilemma’: als je er als gemeente voor kiest om (ambtshalve) het voorschot uit te keren, dan kan dat alleen aan mensen die er vorig jaar ook al recht op hadden. Zij krijgen dan deze zomer de resterende €800. Maar de mensen die vorig jaar geen recht hadden, hebben nu dus ook geen recht op het voorschot en krijgen dus slechts €800.
SZW legitimeert dat door erop te wijzen dat de situatie in 2023 anders is, omdat er recent tal van (koopkracht)maatregelen zijn ingevoerd zoals het energieplafond, verhoging sociaal minimum, 2x €190 korting op energienota, verbreed waarborgfonds en het binnenkort te lanceren noodfonds energiekosten.
En vorige week liet het ministerie opnieuw aan de VNG weten dat gemeenten toch echt niet mogen vooruitlopen op invoering van de wetswijzing. Gemeenten kunnen dus pas vanaf de zomer de resterende €800 energietoeslag uitkeren.
NB. Je kunt wel in je beleid opnemen dat “de Energietoeslag 2023 €1.300 bedraagt of €800 als je het voorschot al hebt ontvangen”, maar dan draai dus je als gemeente zelf op voor de extra kosten. Die extra kosten zitten vooral in het uitkeren van een voorschot aan mensen die er volgens de criteria 2023 geen recht op zouden hebben.
PS: denk in de comments even mee over meer opties, want het is nog best ingewikkeld, vind ik.
Op slag van Kerst werd het wetsvoorstel Wijziging Participatiewet ivm Energietoeslag 2023 gepubliceerd. De verwachte invoering van de wet is juni 2023. Het richtbedrag is €800. Je mag dit pas uitkeren zodra de wet in werking is getreden. Je mag uitkeren t/m 31 december 2023.
Er zijn geen grote wijzigingen t.o.v. de energietoeslag 2022. Studenten zijn net als vorig jaar uitgesloten. Ook dak- en thuislozen en jongeren tot 21 jaar zijn uitgesloten.
De energietoeslag 2022 bedroeg €1.800 waarvan je €500 in 2022 of 2023 mocht uitkeren.
Stimulansz stelt in de eerste helft van 2023 een handreiking en modeldocumenten op voor de energietoeslag 2023.
Aanvulling d.d. 10/1: De VNG roept het kabinet op om gemeenten – net als vorig jaar – de mogelijkheid te geven om vooruit te lopen op de wetswijziging.
Ter inspiratie – De raad van Twenterand wil dat iedereen ongeacht het inkomen in aanmerking komt voor een maatwerkregeling en heeft nadrukkelijk niet gekozen voor het uitbreiden van de doelgroep van de energietoeslag. De regeling is niet geënt op de bijzondere bijstand (art. 35 P-wet).
Morgen wordt de Adviesnota behandeld in het college. Daarna wordt de raad verzocht de Verordening vast te stellen op 20 december. De inhoud is dus nog onder voorbehoud.
Gemeenten mogen zoals bekend opnieuw een energietoeslag uitkeren. Welke huishoudens voor een vergoeding in aanmerking komen, is afhankelijk van inkomen en peildatum:
Huishoudens die in 2022 op maximaal. 120% van het sociaal minimum leefden, ontvangen een extra toeslag van €500. Voor 2022 ontvangen zij dan in totaal €1.800.
Is hun inkomen op peildatum 1 januari 2023 nog steeds maximaal 120%, dan ontvangen zij daarbovenop in 2023 nog een toeslag van €800. Is hun inkomen op peildatum 1 januari 2023 hoger dan 120%, dan ontvangen zij geen extra toeslag.
Huishoudens die in 2022 leefden van meer dan 120% en waarvan het inkomen op peildatum 1 januari 2023 onder de 120% zakt, hebben in 2023 recht op een energietoeslag van €800.
De energietoeslag 2022 komt dus op een totaalbedrag van €1.800. Daarvan kan de additionele €500 in 2022 of 2023 worden uitgekeerd. De energietoeslag 2023 is €800. Deze verdeling is zo omdat er al €500 miljoen is toegevoegd aan het budget van 2022. Het kabinet had in totaal €1,4 miljard toegezegd voor extra energietoeslag, dus daarmee valt het budget voor 2023 lager uit: €900 miljoen inclusief uitvoeringskosten.
Nog onduidelijkheid over Wet energietoeslag 2023*
SZW heeft aangegeven dat gemeenten de beleidsvrijheid hebben om een andere afweging te maken en voor zowel 2022 als 2023 €1.300 euro uit te keren. Om een goede afweging te maken, is het voor gemeenten belangrijk om inzicht te hebben in de Wet energietoeslag 2023. Het ministerie werkt aan die wet en het is nog onduidelijk wanneer erover wordt gecommuniceerd.
Dat is de stand van zaken t/m juni, volgens onderzoek van Divosa. Daaruit blijkt ook dat 34% van de gemeenten budget tekort komt voor de toeslag en/of uitvoeringskosten. Nog eens een derde heeft hier nog geen zicht op. 13% komt precies uit en 18% houdt budget over.
Het grootste deel wordt ambtshalve uitgekeerd:
De meeste gemeenten hanteren een inkomensgrens van 120% van het sociaal minimum:
Voor 58% van gemeenten komt deze grens overeen met die van het lokale armoedebeleid. Voor 17% van de gemeenten wijkt de grens juist naar boven af. Dit zijn niet per se de gemeenten die voor 130% hebben gekozen.
Studenten
In 53% van de gemeenten komen studenten niet in aanmerking. Veel gemeenten die de energietoeslag beschikbaar stellen voor studenten èn een relatief grote studentenpopulatie hebben, verbinden extra voorwaarden aan de aanvraag (zoals bewijs energienota en adres op eigen naam). Gemeenten worden niet vergoed voor deze studenten door de Rijksoverheid en kiezen er dus voor om eigen middelen in te zetten.
Individuele bijzondere bijstand
Bij tweederde van de gemeenten is het mogelijk om een aanvraag voor individuele bijzondere bijstand in te dienen voor energielasten (in dit artikel vind je voorbeelden van Utrecht en Den Haag). Bij 91% van deze gemeenten is de aanvraagprocedure toegankelijk voor inwoners die buiten de randvoorwaarden van de energietoeslag vallen. Inwoners die al de energietoeslag hebben ontvangen, kunnen bij 61% van deze gemeenten ook nog een aanvraag individuele bijzondere bijstand indienen. De meeste gemeenten zien overigens dat het nog niet storm loopt op de aanvragen individuele bijzondere bijstand. Een derde van de gemeenten heeft de individuele bijzondere bijstand (nog) niet ingeregeld.
Uitvoeringscapaciteit
Het mogelijke gebrek aan uitvoeringscapaciteit speelt voor 61% van gemeenten een rol bij het opstellen van de randvoorwaarden. 80% van de gemeenten geeft aan dat de reguliere werkzaamheden (enigszins) onder druk komen te staan door de uitvoering van de bijzondere bijstand. Hiervan geeft maar liefst 39% aan dat deze werkzaamheden sterk onder druk zijn komen te staan. Hoe is de uitvoering geregeld:
De VNG stelt in een brief*, in afwijking van wat de VNG eerder zei, dat gemeenten het toch mogelijk kunnen maken om de doelgroep die €800 krijgt, €500 extra te geven. Premier Rutte zei gisteren in het Kamerdebat: ‘We willen daar als kabinet serieus met de gemeenten naar kijken.’
‘De VNG zegt ook dat ze niet kunnen garanderen dat iedereen die €500 nog dit jaar krijgt. Dat zal ook een stukje volgend jaar in lopen, dus dan moet je wel zorgen voor een wetswijziging, zodat het iets kan doorlopen in 2023. Dat lijkt mij geen bezwaar’, zegt Rutte. ‘De VNG zegt ook: wijzig de doelgroep niet. Je praat over 1 miljoen mensen, zeg ik uit mijn hoofd, die €500 extra krijgen. Het nadeel is natuurlijk dat je een cutoff point hebt op 120%. Daarboven gebeurt verder niks, dus dat moet allemaal worden gewogen in augustus, als we praten over het bredere inkomens- en koopkrachtbeeld. Ik merk dat nu op. Het kabinet zegt in de brief: het lijkt ons verstandig om dat te wegen in augustus. Ik heb vanavond al drie keer gezegd: als de Kamer het wenselijk vindt om daar vanavond een besluit over te nemen, dan staan wij daar volledig voor open.’
Minister Kaag kondigt aan dat minister Schouten nog deze week iets zal zeggen over studenten en hun recht op de energietoeslag.
* Annemieke Wildenburg, bedankt voor het opsnorren van deze brief!
Het college van Rotterdam heeft gisteren besloten niet te wachten op de wetswijziging en eerder tot uitbetaling van de energietoeslag over te gaan. Dat staat in deze raadsbrief.
De eenmalige energietoeslag van € 200 wordt in tranches toegekend aan Rotterdammers met een inkomen tot 130% van de bijstandsnorm:
Bijstandsgerechtigden ontvangen het bedrag als eenmalige gift medio maart automatisch op hun rekening. Deze Rotterdammers zullen vooraf per brief de beschikking ontvangen;
Rotterdamse huishoudens, waarvan de gegevens vanuit het lokale minimabeleid bekend zijn, ontvangen in de periode half maart tot half april automatisch het bedrag op hun rekening. Ook zij ontvangen dit bericht vooraf via een brief. Het gaat bijvoorbeeld dan in Rotterdam om huishoudens met AOW-tegoed, IIT of kwijtschelding afvalstoffenheffing. Daarbij spelen privacyaspecten en de wettelijke bepalingen vanuit de AVG ook een rol. Niet in alle gevallen zijn de in de administratie opgenomen persoonsgegevens ook daadwerkelijk te gebruiken voor dit doel. Daar waar dit nodig is zal het college minder stringent de privacyregels toetsen. Deze afwijking zal, indien noodzakelijk, gemeld worden aan de Autoriteit Persoonsgegevens;
Huishoudens aan wie de energietoeslag niet batchmatig kan worden toegekend door de gemeente, kunnen, wanneer zij voldoen aan de gestelde criteria, een beroep doen op de energietoeslag. Het daartoe in te richten digitale loket om een aanvraag in te dienen zal naar verwachting eind april opengaan. Het gaat daarbij onder meer om werkende armen, IOW-gerechtigden, AOW-gerechtigden zonder aanvullend pensioen en zelfstandigen met een laag inkomen.
Rotterdammers kunnen voor de laatste informatie kijken op Rotterdam.nl of bellen naar 14 010.
Minister Schouten heeft vandaag het wetsvoorstel, dat nodig is om de gemeentelijke energietoeslag te kunnen verstrekken, voor advies naar de Raad van State gestuurd.
In Gemeentenieuws wordt bevestigd dat gemeenten zelf een inkomensgrens mogen bepalen, en dat er geen vermogenstoets hoeft plaats te vinden. Je mag ambtshalve verstrekken aan bijstandsgerechtigden, maar ook aan andere minima waarvan je de rekeningnummers hebt.
Bekijk de budgetten per gemeente (let op: zelf berekend, dus geen garanties). Gemeenten hoeven geen aparte financiële verantwoording aan het Rijk af te leggen.
Schouten schrijft: ‘Daarbij bezie ik nog de mogelijkheden om gemeenten bij de uitvoering van de eenmalige energietoeslag te ondersteunen, bijvoorbeeld door het opstellen van voorbeelden van beleidsregels en beschikkingen.’
Het kan dus nog wel even duren* voordat je kunt gaan uitkeren 🙁 En gezien de huidige ontwikkelingen is het zeer de vraag hoeveel zoden €200 aan de dijk zet. De PVV deed eerder deze week al een initiatiefwetsvoorstel om het bedrag te verhogen naar €600.
Wat kun je nu al doen
Wacht niet op het landelijke beleidskader, maar kijk wat je nu al kunt doen. En kijk even wat Platform31 te bieden heeft:
Tweedaagse masterclass energiearmoede voor gemeenteambtenaren. De eerste is op 2 en 23 maart voor de noordelijke provincies. Het idee is dat er dit jaar meerdere, regionale masterclasses gaan plaatsvinden.
Volgende week dinsdag 1 februari vindt er een Bestuurlijk Overleg Energiearmoede plaats waarin SZW, VNG en Divosa het landelijk kader voor de gemeentelijke energietoeslag vaststellen. Divosa zal er vanuit deze pagina naar verwijzen. Je vindt er straks ook info over de ondersteuning die Divosa biedt bij de implementatie. En uiteraard lees je alles ook op dit blog.
Via Gezondverzekerd vergelijkt BS&F zorgverzekeringen voor minima in jouw gemeente. Vanwege de stijgende energiekosten is Gezondverzekerd uitgebreid met de mogelijkheid om energieleveranciers te vergelijken. Ze hebben bovendien afspraken gemaakt met energieleveranciers zodat inwoners direct worden toegelaten en geen borg hoeven te betalen.
Gemeenten die gebruikmaken van Gezondverzekerd kunnen zonder meerkosten gebruikmaken van dit aanbod. Lees meer.
Huishoudens met een laag inkomen krijgen eenmalig ongeveer € 200 aan categoriale bijzondere bijstand als tegemoetkoming voor de stijgende energieprijzen. Daarvoor wordt € 200 miljoen vrijgemaakt. Dit schrijft staatssecretaris Wiersma in een brief aan de Tweede Kamer.
Het is een generieke regeling met weinig beleidsvrijheid voor gemeenten. Bijstandsgerechtigden ontvangen het bedrag automatisch. Andere groepen kunnen zich bij de gemeente melden. Om deze groep te informeren wordt samen met de VNG en Divosa publiekscommunicatie opgezet. Er is geen vermogenstoets. Ik vermoed dat gemeenten wel zelf inkomensgrenzen mogen bepalen, zodat ze ‘kunnen aansluiten bij het gemeentelijk minimabeleid’.
Ook huishoudens met schulden hebben direct profijt van de tegemoetkoming. Op een tegemoetkoming via de bijzondere bijstand geldt namelijk een beslagverbod.
Planning
Het besluit vereist een wetswijziging. Die zal zo snel mogelijk worden ingediend. Daarnaast zal het kabinet samen met de VNG en Divosa een uniforme uitvoering – ten aanzien van de doelgroep en het richtbedrag – zoveel mogelijk bevorderen door het opstellen van (niet-bindende) richtlijnen. De kaders hiervan volgen zo mogelijk nog dit jaar. Het streven is om in het eerste kwartaal van 2022 te starten met het uitkeren van de tegemoetkoming.
Financiën en verantwoording
De € 200 miljoen wordt via de algemene uitkering van het gemeentefonds aan gemeenten verstrekt. De uitvoering via de categoriale bijzondere bijstand impliceert dat er geen verantwoording aan het rijk over de besteding van de middelen hoeft plaats te vinden. Ik weet niet welke verdeelsleutel wordt gehanteerd. Zie hier de budgetten per gemeente met de verdeelsleutels bijzondere bijstand respectievelijk energiearmoede. Heb ik zelf berekend, dus geen garanties!
Andere energieregelingen
Naast deze € 200 miljoen voor gemeentelijke inkomensondersteuning is er € 150 miljoen voor energiebesparende producten en energieadvies. Dat budget gaat ook naar gemeenten. In de nota van wijziging vind je vanaf p. 6 een toelichting en de budgetten per gemeente. Hierbij is overigens de verdeelsleutel energiearmoede gebruikt.
Daarnaast is er de verlaging van de energiebelasting. Deze verlaging is generiek, dus niet alleen voor minima. Voor een huishouden met een gemiddeld verbruik scheelt dit ongeveer € 400 op jaarbasis.
De regeling die SZW momenteel ontwerpt samen met de VNG is een andere dan de regeling waarvoor Economische Zaken en Klimaat € 150 miljoen vrijmaakt voor gemeenten! Sorry als ik je op het verkeerde been zette...
De regeling van SZW is een inkomensregeling. Staatssecretaris Wiersma noemde vorige week de categorale bijstand en de bijzondere bijstand als opties hiervoor. Een TONK-achtige regeling en ophoging van de huurtoeslag zijn ook opties die worden verkend. Voor zover ik weet zijn er nog geen budgetten bekend. Wiersma informeert de Tweede Kamer vóór 15 december.
Die van EZK is vooral gericht op energiebesparende producten en energieadvies. In de nota van wijziging lees je vanaf p. 6 een toelichting en de budgetten per gemeente. Lees ook: 150 miljoen euro voor aanpak energiearmoede kwetsbare huishoudens op rijksoverheid.nl. Misschien kunnen EZK en VNG een oploopje organiseren om ideeën en collegevoorstellen uit te wisselen?
Onlangs schreef ik dat er een regeling aan komt om minima te compenseren voor de energiekosten. Afgelopen donderdag zei staatssecretaris Wiersma daarover in de Tweede Kamer: ‘Specifiek voor deze groep […] zijn we met gemeenten concrete maatregelen aan het uitwerken. Ik heb net een aantal opties genoemd: de categorale bijstand en de bijzondere bijstand. Ik zou me daarvoor zo gericht mogelijk willen inzetten. We komen dan denk ik op uit op een bedrag van rond de €200, of misschien wel meer, dat er voor deze groep mensen extra bijkomt.’ en: ‘Dat wil ik in ieder geval snel met uw Kamer delen, in ieder geval voor het debat over armoede en schulden, half december.’
Ruim een half miljoen huishoudens leeft volgens TNO in energiearmoede. Zij hebben een hoge energierekening, meestal een slecht geïsoleerd huis en een laag inkomen.
Op de interactieve kaart (scroll naar de start-knop) zie je hoe het staat met de energiearmoede in jouw gemeente.
Volgens TNO hebben energiearmoede en inkomensarmoede met elkaar te maken, maar vallen de verschijnselen lang niet altijd samen. “Energiearmoede ligt geconcentreerder. In slechts 5 gemeenten en 7% van de wijken is meer dan 10% van de huishoudens energiearm. Dat maakt gericht beleid per gemeente of regio eenvoudiger.”
Energiemarkt slaat op hol
Vorige week lazen we op nos.nl: Door een unieke samenloop van omstandigheden lopen de prijzen voor elektriciteit en gas dit jaar ongekend hard op. Als de prijzen zo hoog blijven, wacht miljoenen huishoudens met variabele tarieven na 1 januari een fors hogere energierekening. Wie op dit moment een nieuw contract afsluit, betaalt ook al snel tientallen euro’s per maand meer.
Wat kunnen gemeenten doen
Via de bijzondere bijstand de energierekening betalen, mag niet. Maar je kunt er wel voor zorgen dat woningen van vooral minima geïsoleerd en energiezuinig zijn. En geef voorlichting over hoe je energie kunt besparen en een voordelig energiecontract kunt afsluiten. Op energiearmoede.nl vind je handige instrumenten om hiermee aan de slag te gaan. Meer voorbeelden op dit blog #energiearmoede.
Het is een mooi compleet beleidsplan met een paar interessante maatregelen. In de hoofdstukken 5-7 wordt elke paragraaf samengevat met een kopje ‘wat gaan we doen’. Een paar highlights:
Er komt een preventieteam dat zich o.a. richt op scholen en het vinden van werkende armen. Ook worden ervaringsdeskundigen ingezet.
Via lokale en regionale werkgevers en netwerken van zelfstandigen worden werkende armen opgespoord. Hierbij worden het Ondernemersteam en het Werkgeversservicepunt ingezet en er worden bijeenkomsten en studiedagen georganiseerd.
Er komt een financieel spreekuur voor ZZP-ers.
Breda ondersteunt minima die willen werken aan hun gezondheid (deels volgens JOGG-aanpak).
Energiearmoede wordt aangepakt met ontzorgprogramma’s, energiecoaches en een ‘groene lening’. In de Verordening voor het Woonabonnement komt een financieel arrangement, zodat minima goedkoper kunnen lenen (ook als zij een BKR-beschadiging hebben).
Er komt een drempelbedrag voor bijzondere bijstand, maar niet voor werkende armen, ZZP-ers zonder bijstand en AOW-ers.
Een schuldenafkoopfonds wordt ingezet voor inwoners met kleine schulden tot ongeveer €5.000. In tegenstelling tot bij een krediet of lening hoeft deze bijdrage niet altijd te worden terugbetaald.
De collectieve zorgverzekering maakt plaats voor maatwerk (zoals in Emmen).
De gemeenteraad van Gorinchem heeft vorige week besloten dat minima een duurzaamheidspakket á €50 krijgen met daarin LED-lampen, tochtstrippen een waterbesparende douchekop, een schakelbaar verlengblok, radiatorfolie en een folder met bespaartips. Bron: stadgorinchem.nl.
