André Moerman (Schuldinfo) en Nadja Jungmann (HU) presenteerden onlangs hun voorstel voor een nieuw incassostelsel. Het vooronderzoek is gefinancierd door deurwaardersvereniging KBvG. Hieronder mijn samenvatting van de samenvatting + mijn commentaar.

Het voorstel omvat 5 maatregelen:

1. Het afbetalingsplan is in de incassofase (vóór loonbeslag) gericht op 100%-betalingen en wordt op verzoek van schuldenaar opgesteld door schuldhulpverlener, deurwaarder of bewindvoerder. Deze ‘schuldbemiddelaar’ inventariseert alle schulden, stelt afloscapaciteit vast en doet een voorstel aan alle schuldeisers. Als een schuldeiser niet akkoord gaat en toch gaat dagvaarden, dan draait de schuldeiser of de schuldenaar op voor proceskosten. Dit is afhankelijk van het oordeel van de rechter.
2. In de executiefase, als er al loonbeslag is, dan kunnen andere schuldeisers zonder vonnis actief meedelen in beslag. Dat verzoek doen zij bij de ‘verdelend deurwaarder’. Die inventariseert alle schulden en verdeelt de opbrengst, mits de schuldenaar dat wil. Een schuldeiser kan ervoor kiezen om niet deze route te bewandelen en toch zelf een vonnis te halen. Ook hier oordeelt de rechter of de schuldenaar of schuldeiser opdraait voor de proceskosten.
3. Deurwaarders krijgen een zorgplicht om bij de schuldenaar te informeren of er meerdere vorderingen zijn. Als dat zo is, dan moet de schuldenaar worden uitgenodigd voor een afbetalingsplan of meedelen in beslag zoals hierboven beschreven. De deurwaarder moet ook verwijzen naar o.a. schuldhulp, wijkteam en bewind.
4. Financiële prikkel voor schuldeiser om oploop van kosten te beperken. Een daarvan is het ontnemen van de bevoegdheid om voor eigen incassowerkzaamheden kosten in rekening te brengen. De andere financiële prikkels staan hierboven bij 1 en 2.
5. Schuldhulpverlener, bewindvoerder, deurwaarder en wellicht op termijn incassobureaus krijgen een financieel belang om schuldenaren op te zoeken en te motiveren gebruik te maken van het afbetalingsplan.

Ik vind het geen goed idee als deurwaarders gaan schuldbemiddelen. Het beslag eerlijk verdelen onder schuldeisers die zich melden is prima. Dat gebeurt nu ook al. Maar actief overige schuldeisers opzoeken en aflosvoorstellen doen, gaat te ver. Een schuldregeling kost gemakkelijk €2.000. Wie gaat dat betalen? En welke perverse prikkels ontstaan hier? Hoeveel druk gaat een deurwaarder op zijn cliënt uitoefenen om deze vergoeding binnen te halen? Hoe gemotiveerd is de deurwaarder om door te verwijzen naar de gemeente? En gaat de verdelende deurwaarder vorderingen van andere schuldeisers op dezelfde manier beoordelen als die van hemzelf? Het is ook niet efficiënt als naast gemeenten andere spelers gaan schuldregelen. Gemeenten maken gebruik van schuldenknooppunt, convenanten, gedragscodes, ICT, etc. Gaan deurwaarders daar ook gebruik van maken, of krijgen we straks verschillen tussen schuldregelende partijen? En wat als het afbetalingsplan mislukt? Dan moet alsnog schuldhulp ingezet worden? Met alle kosten van dien en een klant die al een buts heeft opgelopen? Dat helpt allemaal niet, extra kosten en nog meer inzet op het terugwinnen van het vertrouwen van de klant. Helaas voorziet het voorstel ook niet in een schuldenvrije toekomst, bijvoorbeeld na 18 maanden aflossen. En als je dat wel zou inbouwen, wie bepaalt dan of de cliënt zich voldoende heeft ingespannen om bijvoorbeeld (meer) te gaan werken en maximaal af te lossen? En saneringskrediet inzetten kan ook niet. Een ander nadeel van dit deurwaardersmodel is dat de werkgever administratieve lasten houdt en weet dat de werknemer in een schuldregeling zit. Bij de gemeente kan dat vaak worden voorkomen. Tot slot, hoe voorkomen we dat deurwaarders doorverwijzen naar hun bewindvoerderstak i.p.v. naar de gemeente?

Wat wel goed is in het voorstel: (a) schuldeiser kan zonder kostenverhogend vonnis meedelen in beslag, (b) schuldeiser betaalt de proceskosten als hij toch onterecht dagvaardt, (c) ontneem deurwaarder bevoegdheid om voor eigen incassowerkzaamheden kosten in rekening te brengen en (d) deurwaarder moet doorverwijzen naar schuldhulp. Laten we dit zo regelen. Maar laten we niet verder gaan dan dat. Dit is bovendien relatief eenvoudig te realiseren. De verdelend deurwaarder hebben we al (sinds de invoering van de WvBvv hebben we een coördinerend deurwaarder). Ik vraag me wel af of deurwaarders betaald moeten worden voor het doorverwijzen naar schuldhulp.

Het voorstel is vooral in het belang van schuldeisers. Daar is niks mis mee natuurlijk. Het geeft schuldenaren niet meer bescherming dan zij nu al hebben met o.a. de beslagvrije voet. Het voorstel moet de oplossing zijn voor het probleem dat schuldeisers voordringen en dat schuldenaren onder druk betalingsafspraken maken die ze niet kunnen nakomen. Wat je dan beter kan doen is (a) die schuldeisers daarop aanspreken: houd hen aan de beslagvrije voet, regel een wettelijke pauzeknop en recht op betalingsregeling. En (b) zorg dat die debiteur z.s.m. bij de gemeente in beeld komt. Daar krijgt elke schuldeiser zijn rechtmatige deel en kan elke schuldeiser kosteloos zijn vordering toevoegen. En bij de gemeente kun je ook al terecht als er nog geen deurwaarder in beeld is. Voordeel voor de schuldenaar is bovendien dat de gemeente (net als de Wsnp) uitgaat van het vrij te laten bedrag. Het VTLB is meestal gunstiger voor de schuldenaar, en er kan maatwerk worden geleverd rond bijvoorbeeld autokosten en andere bijzondere kosten. Ik verwacht niet dat deurwaarders dat maatwerk gaan leveren. Een schuldenaar zal al snel onder druk akkoord gaan met een afbetalingsplan. Eigenlijk is dat hetzelfde als dat een schuldenaar onder druk akkoord gaat met een betalingsregeling die niet haalbaar is. Tot slot, bij de gemeente krijgt de schuldenaar ook de meestal noodzakelijke (budget)begeleiding en hulp op andere leefgebieden erbij.

Op nos.nl staat dat het verdienmodel van deurwaarders met dit voorstel drastisch beperkt wordt, omdat zij minder ambtshandelingen verrichten zoals het betekenen van vonnissen, dagvaarden en beslagleggen. Die dalende trend is er echter al jaren. Sinds 2016 is het aantal ambtshandelingen gehalveerd van ruim 3 miljoen naar 1,5 miljoen. Met de voorgestelde nieuwe bevoegdheden zal dat tij waarschijnlijk keren.

Kortom, laten we een paar ingrediënten van het voorstel overnemen. Maar verder: schoenmaker blijf bij je leest. Laten we de schuldhulpverlening (liefst met 1 schuldenwet) eenvoudiger maken en het aantal betrokken partijen beperken in plaats van uitbreiden.

Zie ook de reacties van NVVK en KBvG.

PS: Ik heb vóór publicatie het bovenstaande voorgelegd en besproken met André. De auteurs staan best open voor andere inzichten. Geef deurwaarder bijvoorbeeld plicht om te melden bij gemeente i.p.v. cliënt ‘motiveren om de stap naar hulp te zetten’. Verder hoop ik dat veel mensen suggesties doen, zodat het een goed voorstel wordt.

Vandaag (26 okt.) schrijft minister Weerwind dat hij samen met minister Schouten een verkenning start en dat zij ‘begin volgend jaar’ de Tweede Kamer zullen informeren over de uitkomsten daarvan.

Tot slot, ik heb een paar collega’s om feedback gevraagd (dank voor jullie reacties!). Eén collega deed de volgende suggestie: “De verschillende schuldeisers hebben geen objectief zicht op wat een debiteur kan aflossen. En ze weten niet welke andere schuldeisers er zijn. Eigenlijk sturen ze in de mist. De enige manier waarop je m.i. bewindvoerders, gemeentelijke schuldhulp én deurwaarders schulden kunt laten regelen is als je de registratie van schulden centraliseert en verplicht stelt. De sleutel om deze registratie te ontsluiten zou ik bij de inwoner leggen. Deze kan dus bepalen wie over zijn gegevens mag beschikken en zodoende een regeling kan treffen. Je zou zelfs een afbetalingsmogelijkheid naar draagkracht kunnen inbouwen. Je kunt deze registratie koppelen aan bijvoorbeeld in rekening mogen brengen van incassokosten of een andere prikkel.”

NB. Minister Schouten loopt op die schuldenregistratie al een beetje vooruit door aan te kondigen (6 okt.) dat er een makkelijk online-overzicht komt voor alle openstaande vorderingen bij de Rijksoverheid. En er komen extra waarborgen om te zorgen dat mensen bij het aangaan van betalingsregelingen niet onder het bestaansminimum zakken.