Ik had het voornemen om iets te schrijven over het basisinkomen. Bijvoorbeeld naar aanleiding van het bericht dat Terneuzen wil pionieren met ‘gratis geld’ voor inwoners en het bericht dat het kabinet dat niet zit zitten.
Maar oud-collega Evelien Meester schreef al het mooie artikel Geen basisinkomen maar maatwerkinkomen, waar ik graag integraal naar verwijs. ‘Maatwerkinkomen’, Dat is precies wat de naam zegt: een inkomen op maat voor iedereen. Geen aparte huur- en zorgtoeslag, uitkering voor werkloosheid of arbeidsongeschiktheid eventueel aangevuld met een Toeslagenwet of bijstand, etc. Dit scheelt heel veel armoede voor mensen die niet alle voorzieningen aanvragen uit onwetendheid of onkunde. Het scheelt heel veel onjuist gebruik van de regelingen, omdat één partij overzicht houdt over de financiële situatie van één gezin. En het scheelt in de uitvoeringslasten, omdat slechts één partij zich in de situatie van dit gezin hoeft te verdiepen en niet meerdere partijen zich hiermee bezig hoeven te houden. Dat is het basisinkomen 2.0: het maatwerkinkomen.
Uit het artikel ‘Rechten van burgers gewoon uitbetalen‘ dat ik in 2008 schreef met Ger Jaarsma (toen NVVK-voorzitter) in Sociaal Bestek:
We hebben in Nederland een oerwoud aan landelijke en gemeentelijke inkomensondersteunende regelingen. Het gevolg is dat de burger het overzicht over zijn financiën kwijt is geraakt. Er is een groot niet-gebruik. Ook is er onterecht gebruik van bijvoorbeeld toeslagen, die door de aanvrager terugbetaald moeten worden. Voor mensen met een laag inkomen is dat een groot probleem. Het inkomensbeleid is onstuurbaar geworden. In Nederland streven we naar herverdeling waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. We hebben een sociaal minimum vastgesteld waar niemand onder mag komen. Bovendien compenseren we de kosten die mensen in bepaalde situaties moeten maken, zoals ziektekosten, huur en de kosten van kinderen. Als er schulden zijn, hanteren we een beslagvrije voet of een ‘Vrij Te Laten Bedrag’. Op gemeentelijk niveau vullen we de laatste gaatjes met bijzondere bijstand en andere lokale regelingen. In ons streven naar het creëren van een optimaal en eerlijk inkomensniveau zijn we echter doorgeschoten. Er is een woud aan inkomensafhankelijke regelingen ontstaan. De landelijke rekenkamer kwam in een onderzoek uit op 72 regelingen, en daar zaten de meeste gemeentelijke regelingen nog niet eens bij. Hierdoor ontstaat een averechts effect. De mensen waarvoor de regelingen bedoeld zijn, raken de weg kwijt in dat woud.
Hoewel we het toen niet zo noemden, pleitten we toen eigenlijk al voor een soort maatwerkinkomen. Door gegevens van UWV, Belastingdienst en gemeenten te koppelen kun je direct toeslagen en vergoedingen uitbetalen en belastingen innen zonder dat mensen het moeten aanvragen.