Geen land zo netjes aangeharkt als Nederland. We hebben de neiging om alles te reguleren. Of toch niet? De overheid trekt zich steeds meer terug, ook op sociale zaken. Het rijk schuift verantwoordelijkheden naar gemeenten. Gemeenten zoeken steeds meer naar publiek-private samenwerking of het afstoten van taken. Is dit ingegeven door bezuinigingen, efficiencyoverwegingen, of is het echt een paradigmawisseling? Is het veramerikanisering, afbraak van de welvaartstaat of juist emancipatie van de civil society?

Het is niet meer automatisch zo dat de gemeente jouw probleem oplost. Je moet als klant of burger ook zelf de mouwen opstropen. Zie bijvoorbeeld de ‘kanteling’ van het armoedebeleid, de Wmo en de schuldhulpverlening in veel gemeenten. Niet meer de voorzieningen van de gemeente staan centraal, maar de kracht van de burger en mensen en organisaties in zijn of haar omgeving. Eigen-kracht-conferenties raken steeds meer in de mode.

Ook wordt steeds meer uitbesteed aan private organisaties of vrijwilligers, vanuit de gedachte dat zij het beter en goedkoper doen dan de overheid. Bij uitbesteding houd je als gemeente nog min of meer de regie: je bepaalt op hoofdlijnen wie wat krijgt. Maar er zijn ook ontwikkelingen waarbij de gemeente die grip veel minder heeft.

Zie bijvoorbeeld de opkomst van particuliere noodfondsen die worden gefinancierd door burgers en bedrijven. Een jaar of tien geleden was het not done om als gemeente je armoedegelden uit eigen regelingen terug te trekken en in noodfondsen te steken. Maar nu zie je dat steeds meer gemeenten het toch doen. Bijvoorbeeld omdat zij hun eigen wet- en regelgeving als beknellend ervaren en via de fondsen heel laagdrempelig en snel de doelgroep bereiken. Onder het motto ‘beter 1 keer teveel uitgekeerd dan 10 keer te weinig’ neemt de gemeente daarbij voor lief dat deels de regie uit handen wordt gegeven. Bovendien zien ze dat een noodfonds met een relatief kleine bijdrage aan een gezin de schuldhulpverlening vaak weer kan vlottrekken.

En wat te denken van de privatisering van de schuldbemiddeling? Het kabinet wil private schuldbemiddelaars toestaan tegen een vergoeding schuldbemiddeling te verrichten. Gezien de voorwaarden waaraan private partijen moeten voldoen, denk ik dat zij zich vooral zullen gaan richten op de wat gemakkelijker bemiddelbare schuldenaren. En de gemeenten? Misschien gooien zij de schuldbemiddeling wel helemaal overboord en gaan zij zich uitsluitend nog richten op stabilisatie en begeleiding van de moeilijkst bemiddelbaren.

Ik vind het een gewenste ontwikkeling zolang de overheid (of de ‘gemeenschap’ ?) voor iedereen een laatste vangnet kan garanderen. Laat duizend bloemen bloeien. Het wordt misschien wat minder aangeharkt, maar hopelijk wel mooier.