Wie weinig te besteden heeft of in de schulden zit, gaat door schaamte gedrag vertonen waardoor de armoede in stand blijft en zelfs erger wordt. Dat concludeert sociaal psycholoog Arnoud Plantinga in zijn dissertatie.
Volgens Plantinga schaamt 1 op de 7 Nederlanders zich voor zijn of haar financiële situatie. De schaamte uit zich in stress, gepieker en het gevoel de controle kwijt te zijn. Deze groep betaalt rekeningen ook minder vaak op tijd en laat vaker rekeningen ongeopend om niet met hun geldzorgen geconfronteerd te worden. Ze zijn meer geïnteresseerd in statusverhogende aankopen. Ook zijn ze passiever, zoeken ze minder contact met anderen en hebben minder mensen om zich heen die hen zou kunnen helpen. Zij komen zo in een vicieuze cirkel terecht.
Aanbevelingen voor gemeenten
Plantinga geeft in Binnenlands Bestuur aanbevelingen voor gemeenten: ‘Zij moeten actief de boer op met hun minimaregelingen, omdat mensen met geldproblemen vaak geneigd zijn zich terug te trekken. Ook is het bij deze groep vanwege het risico op vereenzaming dus extra belangrijk om te waken voor vermindering van de sociale contacten. Vanwege de schaamte, is het naar verwachting een goed idee om de eerste hulpcontacten op anonieme wijze mogelijk te maken. Ook vind ik het gebruik van positieve rolmodellen interessant. Amstelveen presenteert filmpjes over een minimagezin en de manieren waarop dat gezin rondkomt. Dat vind ik een mooi voorbeeld van een manier waarop schaamte kan worden weggenomen.’
Eerder schreef ik al over de start van de campagne Niets extra’s? Niets om je voor te schamen in Aalsmeer.
Hoogleraar Gezondheidsbeleid Maria Jansen en de markante onderzoeker René Gabriels – ik had ooit les van hem – trokken eerder een beetje een vergelijkbare conclusie als Plantinga (filmpje).
Te gek voor woorden. Oorzaak en gevolg worden omgedraaid. Niet de schaamte is oorzaak van de instandhouding van armoede, maar het hebben van een te gering besteedbaar inkomen. Wil je armoede effectief bestrijden, dan is nodig dat het besteedbaar inkomen van de ‘armen’ wordt verhoogd. Schaamte is een gevolg van armoede; geen oorzaak. De vicieuze cirkel waarin personen terechtkomen heeft ergens een begin. En dat begin is het hebben van een te gering besteedbaar inkomen. Personen komen, soms buiten hun toedoen, in de schulden. Het systeem van incasso, gerechtelijke vonnissen, executie, boetes, e.d. houdt hen daarin gevangen.